Zaburzenia odżywiania (ZO) mogą mieć druzgocący wpływ na zdrowie i wydajność sportowców. Mimo że kobiety stanowią znaczną większość wśród osób, które szukają profesjonalnej pomocy w związku z zaburzonymi wzorcami odżywiania, zjawisko to dotyczy także mężczyzn sportowców1. Uważa się, że obraz ZO u osób profesjonalnie uprawiających sport może się różnić od tego, jaki występuje u osób niebędących sportowcami2.
Zaburzenia odżywiania - kryteria diagnostyczne
ZO odnoszą się do utrzymującego się niezadowolenia z wyglądu i wagi ciała oraz do nieprawidłowych wzorców jedzenia i sposobu kontroli masy ciała, jak: głodowanie, nadmierne ćwiczenia fizyczne, objadanie się, przeczyszczanie3. Zgodnie z amerykańską klasyfikacją zaburzeń psychicznych (DSM-5) zaburzenia odżywiania obejmują jadłowstręt psychiczny (anoreksja nervosa, AN), żarłoczność psychiczną (bulimiia nervosa, BN), zespół gwałtownego objadania się (binge eating disorder, BED) oraz inne określone zaburzenia żywienia3.
Jadłowstręt psychiczny charakteryzuje się konsekwentnym ograniczeniem spożycia kalorii pomimo niedowagi oraz znacznym wpływem masy ciała na samoocenę lub zaprzeczaniem własnej zbyt niskiej masie ciała. Żarłoczność psychiczna cechuje się epizodami napadowego spożywania dużych ilości produktów w krótkim czasie, podczas którego osoba czuje, że nie ma żadnej kontroli nad tym, w jaki sposób je. Po epizodzie objadania się następują zachowania kompensacyjne, których celem ma być zapobieżenie przyrostowi masy ciała. Do takich zachowań zalicza się prowokowanie wymiotów, nadużywanie leków przeczyszczających, głodowanie lub nadmierne ćwiczenia fizyczne. Z kolei osoby z BED doświadczają podobnych jak w bulimii epizodów nienormalnie wysokiego spożycia kalorii i braku kontroli nad zachowaniami żywieniowymi, ale nie angażują się w zachowania kompensacyjne3, 4.
Zachowania żywieniowe sportowców
Uważa się, że niefunkcjonalne wzorce żywieniowe są bardziej rozpowszechnione wśród sportowców niż w populacji ogólnej1, 5. Co ciekawe, sportowcy posiadają większą wiedzę na temat żywienia niż osoby niebędące sportowcami, jednak rzadziej wykorzystują ją w planowaniu i przygotowywaniu posiłków5. Mają także tendencję do modyfikacji własnej diety bez konsultacji dietetycznych6. Jednym z powodów tych zachowań może być to, że sportowcy – ze względu na sport, który uprawiają i poziom ich sprawności fizycznej – uważają się za "wyjątkowe przypadki". Sportowcy częściej niż osoby nieuprawiające sporu spożywają mniejszą ilość posiłków tygodniowo, częściej stwierdzają, że są zbyt ciężcy i podejmują różne metody odchudzania5. W celu kontroli swojej masy ciała stosują różne nieodpowiednie metody, takie jak: prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, diuretyków i tabletek odchudzających, a nawet unikają spożycia wody i soli, aby zmniejszyć masę ciała poprzez odwodnienie7. W niektórych badaniach aż 70% sportowców uprawiających sporty siłowe było na restrykcyjnych dietach lub wykazywało niewłaściwe zachowania żywieniowe w celu zmniejszenia masy ciała przed zawodami1. W innym badaniu stwierdzono, że 13% sportsmenów i 11% sportsmenek objada się co najmniej raz na tydzień.
Zaburzenia odżywiania (ZO) mogą mieć druzgocący wpływ na zdrowie i wydajność sportowców. Mimo że kobiety stanowią znaczną większość wśród osób, które szukają profesjonalnej pomocy w związku z zaburzonymi wzorcami odżywiania, zjawisko to dotyczy także mężczyzn sportowców1. Uważa się, że obraz ZO u osób profesjonalnie uprawiających sport może się różnić od tego, jaki występuje u osób niebędących sportowcami2.
W dalszej części artykułu przeczytacie Państwo między innymi o:
- epidemiologi ZO u sportowców
- sportach podwyższonego ryzyka
- konsekwencjach ZO u osób uprawiających sporty
- diagnostyka ZO i wskazówki prowadzenia wywiadu żywieniowego
Pełna treść artykułu, wraz z załącznikami do pobrania, dostępna jest dla prenumeratorów czasopisma, po zalogowaniu się.
