Najczęściej po zakażeniu w miejscu ugryzienia po około 7 dniach (7–30 dni) pojawia się zmiana na skórze – charakterystyczne zaczerwienienie nazywane rumieniem. Jego cechy są typowe właśnie dla boreliozy. Rumienie są owalne lub okrągłe, delikatnie przejaśnione w środku, natomiast posiadają ciemniejszą obwódkę wyraźnie odgraniczającą ich brzegi. Rumień nazywany jest wędrującym, ponieważ może przemieszczać się po innych częściach naszego ciała. W tym czasie krętki z krwią i chłonką przedostają się do innych narządów i tkanek. Nieleczona choroba może powodować poważne następstwa zdrowotne. Klasyczne leczenie polega na stosowaniu antybiotykoterapii. Stosowanie odpowiedniego żywienia wspomaga to leczenie oraz może zapobiegać jego powikłaniom. Do głównych zadań wsparcia żywieniowego w procesie leczenia boreliozy należy zaliczyć:

• działanie osłonowe dla przewodu pokarmowego w trakcie i po zastosowanej antybiotykoterapii,
• leczenie immunomodulujące, czyli regulujące funkcje układu odpornościowego, w tym ograniczające reakcję zapalną oraz poprawiające działanie komórek układu immunologicznego, mające na celu poprawę ogólnej odporności,
• fitoterapię i leczenie żywieniowe o charakterze immunonutrition (immunożywienie, leczenie żywieniowe poprawiające odporność), wspierające i uzupełniające leczenie objawowe.

Stan odżywienia oraz wybrane związki immunomodulujące regulują odpowiedź immunologiczną i mają realny wpływ na przebieg choroby oraz ostateczny wynik leczenia.

Profilaktyka boreliozy

Największe znaczenie w profilaktyce zakażenia ma unikanie ukąszenia przez kleszcze (odpowiednie ubranie, repelenty) lub w razie ukąszenia – szybkie i profesjonalne ich usunięcie, ponieważ ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi przez kleszcze wzrasta wraz z długością ekspozycji¹. W niektórych krajach w badaniach klinicznych znajdują się szczepionki powodujące uodpornienie. W USA w ubiegłych latach dla ludzi dostępna była szczepionka LymeRix (szczepionka oparta na zewnętrznej proteinie krętka Borelia burgdorferi – OspA), ale z powodu fałszywej „złej prasy” (nie potwierdzono bowiem w żadnym przypadku działań niepożądanych u osób szczepionych) lek wycofano z rynku i obecnie dostępny jest w gabinetach lekarzy weterynarii jako szczepionka dla naszych pupili. W ostatniej fazie badań jest obecnie szczepionka Valneva (nazwa robocza: VLA15), będąca podjednostkową, 6-walentną szczepionką OspC. Do czasu wprowadzenia na rynek szczepionek przeciw boreliozie na terenach endemicznych, gdzie ryzyko ukąszenia i zakażenia jest duże, warto podejmować działania wzmacniające układ odpornościowy, aby zwiększyć efektywność jego działania w walce z ewentualną chorobą. Czynnikami o największym znaczeniu są tutaj: prawidłowe żywienie, niedopuszczanie do powstawania niedoborów pokarmowych, zwłaszcza jeżeli chodzi o białko, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), witaminy i związki mineralne, oraz codzienna aktywność fizyczna.

Diagnostyka boreliozy

Gdy już dojdzie do ukąszenia lub gdy ukąszenie to nie zostało zauważone, ale obserwuje się objawy kliniczne boreliozy, należy wykonać diagnostykę. Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych rozpoznanie boreliozy wymaga dwuetapowego protokołu diagnostycznego. W pierwszym etapie należy wykazać obecność swoistych przeciwciał IgM lub IgG (w zależności od postaci klinicznej) metodą immunoenzymatyczną. Następnie, u chorych z wynikami dodatnimi lub wątpliwymi, należy wykonać test potwierdzenia techniką Western-blot. U części chorych przeciwciała klasy IgM mogą być wykrywane już w 2 tygodniu choroby, jednak w większości przypadków ich obecność ujawnia się kilka tygodni później. We wczesnym stadium choroby w przypadku dodatniego wyniku testu immunoenzymatycznego i ujemnego Western-blot należy rozważyć powtórzenie testu potwierdzającego po upływie 2–4 tygodni. U chorych z rumieniem wędrującym rozpoznanie należy opierać na obrazie klinicznym, bez potwierdzania badaniami serologicznymi, których wyniki są bardzo często ujemne ze względu na okienko serologiczne. Przy ponownym podejrzeniu zakażenia podczas diagnostyki należy uwzględnić to, że przeciwciała klasy IgM mogą przetrwać przez wiele lat niezależnie od skuteczności wcześniejszego leczenia. Późne stadium boreliozy charakteryzuje zwykle obecność przeciwciał w klasie IgG. Do przyczyn uzyskania wyników fałszywie dodatnich zalicza się zakażenia: innymi krętkami, herpesviridae (zwłaszcza EBV) oraz choroby autoimmunologiczne. Co istotne, dodatni wynik badania serologicznego bez klinicznych objawów typowych dla boreliozy z Lyme (poza postacią rumienia wędrującego) nie upoważnia do rozpoznania choroby i jej leczenia. Techniki pozwalające na wykrycie DNA krętkowego, takie jak PCR (łańcuchowa reakcja polimerazy), nie powinny być stosowane w diagnostyce rutynowej ze względu na niedostateczną standaryzację. Nie zaleca się również stosowania metod mikroskopowych lub hodowlanych. W przypadku zapalenia stawów badanie płynu stawowego nie należy do rutynowych procedur diagnostycznych ze względu na małą swoistość. Jeżeli jednak zostanie wykonane, u chorych na boreliozę stwierdza się nawet 50 000 leukocytów/µl z przewagą neutrofilów¹.

• istotności żywienia o działaniu immunomodulującym
• wykorzystaniu antyoksydantów
• sposobach żywieniowego wsparcia antybiotykoterapii
• doniesieniach na temat wykorzystania fitoterapii
• leczeniu żywieniowym w neuroboreliozie
• dietoterapii w przypadku dolegliwości ze strony układu ruchu
• żywieniu po zakończeniu leczenia