Niepłodność staje się coraz bardziej powszechnym zjawiskiem zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn. Według danych szacunkowych pochodzących z badań i opracowań Europejskiego Towarzystwa Reprodukcji Człowieka i Embriologii (ESHRE) częstość występowania niepłodności w naszym kraju ocenia się na 10−15% polskich par.
Niepłodności u kobiet towarzyszą niekiedy zaburzenia seksualne, do których zaliczyć można zaburzenia pożądania i podniecenia seksualnego, zaburzenia orgazmu oraz zaburzenia seksualne powiązane z bólem. Na podstawie światowych raportów seksuologicznych szacuje się, że średnio u 40−45% kobiet występuje co najmniej jedno z wymienionych powyżej zaburzeń. Dysfunkcje te występują także u mężczyzn, a przynajmniej jedno z zaburzeń występuje średnio u 20−30% z nich. U obu płci częstość występowania zaburzeń seksualnych wzrasta wraz z wiekiem, a głównymi czynnikami ryzyka są choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, otyłość, choroby układu moczowo-płciowego, zaburzenia hormonalne, choroby przewlekłe oraz psychiczne, a także czynniki psychologiczne i socjodemograficzne2−4. Część czynników ryzyka należy do chorób dietozależnych, dlatego wdrożenie odpowiedniego sposobu żywienia może przyczynić się pośrednio do zmniejszenia zaburzeń seksualnych i niepłodności. Sposób odżywiania i niektóre składniki pokarmowe mogą mieć także bezpośredni wpływ na libido, co często bywa pomijane w diagnozowaniu jego obniżenia.
Libido – czy żywienie ma tu znaczenie?
Obniżony popęd seksualny jest najczęściej kojarzony z czynnikami psychologicznymi a jego podłoża szuka się zazwyczaj w relacjach między partnerami. Okazuje się, że aspekt żywieniowy może być znaczący w przypadku obniżenia lub nawet utraty libido − niedobór niektórych składników odżywczych, spożywanie żywności wysokoenergetycznej prowadzi do otyłości, a nieregularne posiłki obfitujące w tłuszcze typu trans i nadmiar cukrów prostych sprzyjają rozwojowi licznych chorób cywilizacyjnych.
Właściwa podaż energetyczna
W badaniach wykazano, że restrykcyjne diety odchudzające i zbyt niski poziom tkanki tłuszczowej (towarzyszący także zaburzeniom odżywiania) przyczyniają się do obniżenia libido5, 6. W tym przypadku potwierdza się fakt, że wszędzie należy zachować umiar, gdyż nadwaga i otyłość prowadzą również do spadku libido. Warto jednak zaznaczyć, iż w przypadku nadwagi bądź otyłości redukcja masy ciała, będąca efektem właściwych modyfikacji sposobu żywienia oraz dostosowanej aktywności fizycznej, przyczynia się do podwyższenia poziomu libido7, 8.
Dieta śródziemnomorska – pośredni i bezpośredni pozytywny wpływ na libido
Ze względu na zaburzenia seksualne towarzyszące często chorobie niedokrwiennej serca i chorobom metabolicznym pozytywnego wpływu na wzrost libido upatruje się w diecie śródziemnomorskiej. Korzystne działanie tej diety ma wynikać m.in. ze zmniejszenia spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych na korzyść jednonienasyconych i wielonienasyconych, ze zmniejszenia spożycia cholesterolu, a także ze zwiększenia spożycia węglowodanów złożonych oraz błonnika9. Trwające 2 lata badanie z udziałem pacjentów z zespołem metabolicznym (n = 90), którzy przez czas trwania badania stosowali dietę śródziemnomorską oraz zwiększyli swoją aktywność fizyczną, wykazało lepsze wyniki takiego postępowania w porównaniu z grupą kontrolną (n = 90, „zwykła” dieta, „zwykła” aktywność fizyczna). W grupie badanej dokonano blisko 4 razy większej redukcji masy ciała w porównaniu z grupą kontrolną. Pozytywnym wynikiem badania było także stwierdzenie w grupie badanej zmniejszenia poziomu glukozy na czczo, stężenia trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, hs-CRP, IL-6, IL-7, IL-18, a także obniżenie insulinooporności oraz zwiększenie frakcji HDL cholesterolu. Dodatkowo po zastosowaniu diety śródziemnomorskiej w badanej grupie tylko 40 pacjentów miało nadal cechy zespołu metabolicznego (grupa kontrolna 78)10. W tym przypadku można upatrywać pośredniego wpływu diety śródziemnomorskiej na zwiększenie poziomu libido.
Przeprowadzone zostały także badania, które ukazują pozytywny wpływ stosowania diety śródziemnomorskiej na funkcje seksualne. W badaniu wzięło udział 59 kobiet z rozpoznanym zespołem metabolicznym będącym przyczyną zaburzeń funkcji seksualnych, które w grupie badanej i kontrolnej określono na podstawie formularza FSFI (ang. Female Sexual Function Index) jako ciężkie. Stosowanie diety śródziemnomorskiej w ciągu 2 lat przez kobiety w grupie badanej spowodowało poprawę profilu lipidowego, obniżenie glikemii na czczo oraz ciśnienia tętniczego. Ponadto po ponownym wypełnieniu formularza FSFI przez kobiety z grupy badanej odnotowano istotnie statystycznie wyższy wynik w porównaniu z grupą kontrolną, w której wynik praktycznie nie uległ zmianie. W badaniu tym wykazano więc korzystny wpływ diety śródziemnomorskiej m.in. na libido i ogólną satysfakcję z życia seksualnego11.
Cenne składniki mineralne
Prawidłowa dieta powinna dostarczać do organizmu wszelkie składniki niezbędne dla optymalnego utrzymania wszystkich funkcji życiowych. W kontekście płodności oraz utrzymania libido na właściwym poziomie istotnych jest kilka minerałów, w tym m.in. selen i cynk. Odpowiedni poziom selenu wpływa pozytywnie na ruchliwość plemników oraz wzmacnia płodność. Selen dostarczony wraz z pożywieniem w optymalnej ilości warunkuje zwiększenie libido, szczególnie u mężczyzn12. Do głównych źródeł selenu w pożywieniu można zaliczyć przede wszystkim orzechy brazylijskie, mięso i ryby, a także ziarna zbóż, nasiona roślin strączkowych czy jaja kurze.
Cynk zaś bierze udział w syntezie testosteronu – męskiego hormonu płciowego, który odpowiada za regulację popędu seksualnego. Obniżony poziom cynku może prowadzić do zahamowania syntezy testosteronu oraz znacznego osłabienia libido13. Składniki pokarmowe bogate w cynk to owoce morza (szczególnie ostrygi), a także pestki dyni, sezam, migdały, mięso, produkty zbożowe.
A może afrodyzjak?
Działanie afrodyzyjne roślin i pożywienia cieszyło się zainteresowaniem już w czasach starożytnych. Obecnie naukowcy potwierdzili działanie wielu substancji jako tych, które zwiększają libido. I chociaż ich stosowanie nie jest remedium na zaburzenia popędu seksualnego, to warto zwrócić uwagę na niektóre rośliny prezentujące zazwyczaj dość szerokie działanie. Ekstrakty z surowców roślinnych, takich jak: żeń-szeń, owoce cytryńca, guarana oraz korzeń muira puama, mają potwierdzone działanie wzmacniające system nerwowy, tonizujące fizycznie i psychicznie, a także przywracające obniżony popęd płciowy. Rośliny te są znane w wielu krajach jako afrodyzjaki i stanowią skuteczny środek w terapii różnych objawów dysfunkcji seksualnych14.
Podsumowanie
Wystąpienia zaburzeń seksualnych, w tym obniżenia poziomu libido, nie należy lekceważyć. Może to być bowiem pierwszy sygnał, że w organizmie toczy się proces chorobowy. Z tego powodu warto zwrócić się do specjalisty oraz zainteresować właściwym sposobem odżywiania. Chcąc zwiększyć swoje libido lub zadbać o utrzymanie go na właściwym poziomie, należy pamiętać o wprowadzeniu stałych modyfikacji w swoim odżywianiu, prowadząc do dostarczenia w diecie wszelkich niezbędnych składników odżywczych. Na podstawie przeprowadzonych badań można doszukać się pozytywnego wpływu diety śródziemnomorskiej na libido. Efekty wprowadzonych modyfikacji żywieniowych wymagają zazwyczaj czasu, więc lepiej nie zwlekać z modyfikacją jadłospisu, gdyż lepiej zapobiegać, niż leczyć.
